SHOTCRETE - PUSKURTME BETON TEKNİGİ

‘Püskürtme beton,
Onarım veya yapım amacı ile önceden hazırlanmış olan betonun hava
basıncı yardımı ile yüksek hızla uygulama yüzeyi veya uygulama alanına
püskürtülerek elde edilen betondur.

‘Püskürtme betonun işlevi,

Betonun kaya yüzeylerine püskürtülmesiyle çatlak ve yarıklar
doldurulur,kısmen desteklenen parçalar birbirine bağlanır ve yüzeyin
bozulması önlenir. Kaya yüklerinin, stabil kayalara transferi sağlanır. Eğer
yapışma zayıfsa, eğilmeye çalışan bir membran olarak rol oynar.
Yapışma, betonun özeliklerine ve kaya yüzeyine bağlıdır.Pürüzlü,iyi
yıkanmış kaya yüzeylere yapışma, çatlaklı ,çamurlu ve su gelen yüzeylere göre daha iyidir. Kaya yüzeylerinin temizlenmesi, püskürtme başlığından su
ve basınçlı havanın püskürtülmesi ile yapılır. Sızıntı sular ,hasara yol
açabilir.Püskürtme beton yapılmadan önce,bu noktalardan delikler açılarak
boru sokulmalı ve drenaja bağlamalıdır. Kayaçların özeliklerine göre,sızıntı
sular, betona etki ederek mekanik özeliklerini zayıflatabilirler. Hızlı
mukavemet artışı sağlayabilmek amacı ile, priz hızlandırıcı katkı
kullanılabilir.Nihai dayanımdaki düşüş, bazen öngörülenden daha fazla olabilir.

'Püskürtme Beton Sistemleri,

Kuru karışım ve ıslak karışım olmak üzere 2 şekilde uygulanır. Uygulama yapılan yerin özeliklerine, uygulama hızına bağlı olarak bu 2 sistemden birisi tercih edilir.

Kuru Sistem
Bu sistemde çimento,kum ve agrega homojen olarak karıştırılır.Bu karışım
dağıtım elemanına gönderilir ve basınçlı hava ile büyük bir hızla uygulama
yüzeyine püskürtülür.Karışıma ilave edilen su miktarı, operatör tarafından
betonun püskürtülmesi sırasında el ile ayarlanır. Agreganın ve kumun nem
oranı, % 3- % 6 arasında olmalıdır.Eğer bu değerlerden az ise, uygulama
yerinde toz problemi olur.Fazla olursa tıkanma sorunu yaşanır. Püskürtme
ucuna (nozul) malzeme taşıyan hortum çapı,en büyük agrega çapının en az 3
katı olmalıdır. Kuru karışım , nozuldan geçerken tamamen ıslanmalı ve su
basıncı bunu sağlayacak mertebede ayarlanmalıdır.( 6 kg/cm2 min .) 
Su/çimento oranı , 0.40-0.45 arasında bulunmalıdır.Az su toz oluşumuna çok
su ise betonun yüzeyden akmasına yol açar. Son yıllarda,su girişinin nozul
ucundan geriye (1-3 metre) alınması halinde,kuru karışımın daha homojen
ıslandığı, toz oluşumunun ve geri dökülmenin azaldığı gözlenmiştir.

Islak Püskürtme
Başlıca 2 tip dağıtım elemanı kullanılır. -Yeğin akım iletim sistemi. İletim
hava basıncı ile sağlanır. -Yoğun akım iletim sistemi. İletim pistonlu
pompa ile sağlanır. Günümüzde pistonlu iletim sistemi daha çok tercih
edilmektedir. Pompalanarak püskürtme başlığına gelen beton /harç ,burada
basınçlı hava ve katkı ilave edilerek yüzeye püskürtülür. Kaliteli,yüksek
dayanımlı bir beton elde etmek için, su/çimento oranını düşürmek
gerekir.Bu amaçla su azaltıcı katkı kullanılması tavsiye edilir. Birçok
uygulamalarda , priz hızlandırıcı katkı püskürtme başlığında ilave
edilir.Katkı dozajının püskürtme betonun kalitesi üzerinde büyük etkisi
vardır. Uygulama yüzeyindeki beton yoğunluğunun ,püskürtme hızına
değil, iyi bir agrega dağılımına ,beton karışımına ve püskürtme yöntemine
bağlı olduğu unutulmamalıdır.

PÜSKÜRTME BETON TEKNİĞİ
YÜZEYİN HAZIRLANMASI
Sadece temiz yüzey üzerine püskürtme beton uygulanabilir.Çok tabakalı
püskürtme beton uygulanacak ise , tabakalar arasında iyi bir aderans
sağlanmalıdır.Bu amaçla yüzey üzerinde biriken toz tabakası
temizlenmelidir.Böylelikle çok tabakalı püskürtme beton,tek tabaka gibi
tasarlanabilir. Yüzey temizlemek için en çok kullanılan yöntem, basınçlı su
+hava püskürtülmesidir. Gerekir ise , basınçlı hava +kum ile de temizlik
yapılır. Dikkat edilmesi gereken husus, sadece yıkanmış nemli yüzeylere
püskürtme beton uygulanması gerektiğidir. Aksi durumda, mevcut kuru
yüzey ,taze betondaki suyu emecek , yapışma ve beton kalitesi azalacaktır.
Yüzeyden sürekli su geliyor ise , drenaj yapılmalıdır. Eğer beton, kum gibi
yumuşak bir yüzeye püskürtülecekse, önce ince bir tabaka püskürtme harç
uygulanması , daha sonra da kalın tabakanın püskürtülmesi gerekir.
Böylelikle beton ve yumuşak zemin birbirine karışmaz.

YAPIŞMA
Tünel dizaynı,zemin ve kaplamanın birbirlerine olan etkisi göz önünde
bulundurularak yapılır.Bu nedenle, kaplama mümkün olduğunca zemine
yakın olmalıdır.Doğal gerilmeleri korumak amacıyla, zemin mümkün
olduğunca bozulmadan korunmalıdır. Püskürtme beton kaplamanın kuru ,
temiz bir zemine yapışma gücü , zaman içinde artar.Zemin ıslak, yumuşak ve
pürüzsüz ise yapışma genelde zayıftır. İyi uygulanmış bir püskürtme beton
kaplama su geçirmez. Ancak zeminden gelen suya karşı uygulama
yapıldığında, çimento partikülleri uzaklaşır dayanım düşer ve yapışma azalır.
Sert, kuru granit benzeri kayaçlarda yapışma, 1,4 Mpa’ya ulaşırken, yumuşak
ıslak zeminde sıfıra inebilir. Yumuşak veya ıslak zeminlerde püskürtme beton
, invert ile takviye edilmeli, böylece yüklerin inverte transferi sağlanmalıdır.
Rötre çatlakları yapışmayı azaltır.Püskürtme betona ilave edilen çelik teller
rötre çatlaklarına mani olurlar. Bu şekilde hasır donatılı püskürtme betona
kıyasla daha mükemmel yapışma sağlanır.

KÜR
Püskürtme betona, klasik betonda olduğu gibi, dayanım ve dayanıklılığını
arttırması için ,kür uygulanması gerekir.En iyi metod, püskürtme betonu
ıslak tutmaktır.Çok tabakalı yapılmayacak ise ,püskürtme malzemeler ile
(parafin vb. ) ile kür yapılabilir. Eğer ortamda rutubet % 85’in üzerinde
ise , ilave kür uygulanmayabilir.

Bence özetle şunu diyebiliriz ; Püskürtme beton kaya yüzeylerini stabil tutmak için uygulanan yöntem ve malzemedir.. kuru ve ıslak olarak uygulanabilir. kuru olarak uygulanırsa çok toz çıkabilir fakat daha sağlam olur ama kullanım rahatlığı bakımından genelde ıslak shotcrete yöntemi kullanılır.

    BaranBayuk 

  İnşaat Mühendisi